‘’Η αρχιτεκτονική είναι το δοχείο όπου μέσα του φωλιάζει η ζωή’’.
Άρης Κωνσταντινίδης
Θυμάμαι από τα σπουδαστικά μου χρόνια μέχρι σήμερα, ένα αίσθημα ευφορίας και ηρεμίας που με κυρίευε καθώς μελετούσα τα έργα του Renzo Piano ή του Luis Kahn ή του Le Corusier. Yπάρχουν αρχιτεκτονικές μελέτες που φαίνεται η ζωντανή έκφραση στο αρχιτεκτόνημα. Υπάρχουν κτίρια που είναι στατικά, αμετάβλητα, παγωμένα και υπάρχουν κτίρια που εμπεριέχουν μία κίνηση γιατί βασίζονται σε κάποιους άλλους κανόνες και υπακούουν σε κάποιους άλλους κώδικες επικοινωνίας. Τι είναι αυτό όμως που κάνει ένα αρχιτεκτονικό έργο αληθινό ; Τί είναι αυτό που κάνει ένα έργο να αντέχει στο χρόνο και να μην χάνει ποτέ τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του;
Η κατοικία πρέπει να έχει την έμμεση δυνατότητα να προσφέρει εσωτερική ηρεμία, μέσα από τους σωστά σχεδιασμένους χώρους. Τα παιδιά να παίζουν σ’ ένα δωμάτιο που καλύπτει τις ανάγκες τους, τους γονείς να μπορούν να καθίσουν σ’ ένα σαλόνι σωστά προσανατολισμένο με τα κατάλληλα ανοίγματα. Η αρχιτεκτονική προσφέρεται για τη διαμόρφωση ενός σύγχρονου περιβάλλοντος ζωής βασισμένου στις αναλλοίωτες βιοτικές ανάγκες του ανθρώπου. Το αρχιτεκτονικό σχέδιο είναι το προϊόν σωστής συγκέντρωσης πολλαπλών, πολλές φορές, ετερογενών σκέψεων και τάσεων, το σχέδιο είναι το εργαλείο επικοινωνίας μεταξύ των πνευματικών ιδεών και της πραγματικότητας. Tο αρχιτεκτονικό σχέδιο μετατρέπεται σε μία συνισταμένη ιδεών που αποτυπώνεται στο χαρτί και προσδοκεί τη μετατροπή του σε αρχιτεκτονικό έργο.
Ένα αρχιτεκτόνημα θα πρέπει να αναπτύσσει μια δυναμική διαλεκτική με το τοπίο διατηρώντας πάντα την ταυτότητά του. Η κτιριακή σύνθεση και ο τόπος αντιμετωπίζονται ως μία οντότητα. Το αρχιτεκτονικό έργο προσαρμόζεται και σέβεται τα τοπογραφικά δεδομένα. Κτίριο και περιβάλλον δεν θεωρούνται δύο ξεχωριστές έννοιες αλλά υπάρχει η αρμονική συνύπαρξη και των δύο. Το αρχιτεκτόνημα είναι ένα συνεκτικό σύνολο, που μέσα του συνυπάρχουν η άρτια λειτουργικότητα, η λεπτομερειακή ποιότητα και η οικεία αίσθηση διαβίωσης. Λιτές και καθαρές γραμμές στην αρχιτεκτονική σύνθεση εκφράζουν ειλικρίνεια και ογκοπλαστική διαύγεια. Η σαφήνεια ο ορθολογισμός οι αναλογίες παντρεύονται σ’ ένα όμορφο μουσικό παιχνίδι που δημιουργεί η ανάγκη για σύνθεση, η ανάγκη για επαναπροσδιορισμό της ίδιας της αρχιτεκτονικής δημιουργίας. Όπως ένα άρτιο μουσικό κομμάτι μας ταξιδεύει, γιατί ο μουσικοσυνθέτης διάλεξε τις κατάλληλες νότες, τους τονισμούς, τα κατάλληλα όργανα έτσι κι ένα αρχιτεκτονικό δημιούργημα υπακούει σε μία εσωτερική πειθαρχία σε μία ευπρέπεια και ίσως στο τέλος φιλοδοξεί να χαρακτηριστεί ως σύνολο μίας απόλυτης αρμονίας.
‘’Η αρχιτεκτονική είναι ο καθρέφτης όπου πάνω του γράφονται όλες οι εκδηλώσεις της ζωής’’. Τονίζει ο Άρης Κωνσταντινίδης και συνεχίζει :’’ Xτίζε σεμνά και με σύνεση. Μη γυρεύεις να καινοτομήσεις παραβιάζοντας τις κατασκευαστικές δυνατότητες που έχεις στα χέρια σου. Πρόσεχε το κάθε υλικό, στις δομικές του δυνατότητες. Μη σκηνοθετείς για χάρη κάποιας ‘’αισθητικής’’. Μείνε σ’αυτό που προκύπτει από την κατασκευαστική ειλικρίνεια. Και δούλευε με αγάπη. Η αγάπη και η αλήθεια κάνουνε το έργο όμορφο και απαραίτητο.’’
Και είναι λόγια που περιγράφουν απόλυτα πώς θα έπρεπε να ενεργεί ένας αρχιτέκτονας. ‘’Η αγάπη και η αλήθεια κάνουνε το έργο όμορφο και απαραίτητο’’. Και είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο πως όταν υπάρχουν αυτά τα συστατικά τότε καθρεφτίζεται στο αρχιτεκτονικό έργο η λειτουργική απλότητα και η γεωμετρική καθαρότητα. Η αφαίρεση του περιττού και η προβολή του ουσιώδους είναι στοιχεία που κινήθηκε ο ευρωπαϊκός μοντερνισμός και εκφράζονται στα έργα των Π. Καραντινού, Τ. Ζενέτου, Α. Κωνσταντινίδη. Το αρχιτεκτονικό έργο οφείλει για πολλούς λόγους να γίνεται άμεσα κατανοητό, να είναι ευανάγνωστο. Οφείλει να μην αποπροσανατολίζεται από το κύριο σκοπό του που είναι η καθαρότητα στην έκφραση, να μείνει ανεπηρέαστο από ‘’ξένα περιοδικά’’ και άστοχες τάσεις αισθητικής που δεν αντέχουν χρονικά σαν τα κακόγουστα ρούχα. Ο Σαίξπηρ, στον Άμλετ είχε γράψει : ‘’more matter, with less art’’- πιο πολύ περιεχόμενο με πιο λίγη τέχνη.
Αποτελεί ύψιστη ανάγκη μελετώντας κατοικίες στον ελληνικό μεσογειακό χώρο, να σεβόμαστε τις κλιματολογικές μας συνθήκες και να σχεδιάζουμε ημιυπαίθριους χώρους, να είμαστε προσεχτικοί στη σχέση κλειστού και υπαίθριου χώρου, στη σχέση κτίριο και περιβάλλον, στη σωστή επιλογή υλικών και ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη το κτίριο να σέβεται το περιβάλλον να έχει χαμηλότερη ενεργειακή κατανάλωση. Και τα κίνητρα για τη δημιουργία κτιρίων με ελάχιστη ενεργειακή κατανάλωση τα προσφέρει ο σημερινός νέος οικοδομικός κανονισμός. Δημιουργούμε χώρους όπου το μέσα και το έξω συνθέτουν μία οργανική ενότητα. Η ποιότητα στην κατασκευή είναι δεδομένη όταν αφουγκραστούμε με πολύ προσοχή τι μας προσφέρει αυτός ο τόπος, αξιοποιήσουμε με απόλυτη πειθαρχία και τάξη το μεσογειακό μας κλίμα, τότε έχουμε ανακαλύψει τη χρυσή τομή, τότε δημιουργούμε μία δυναμική ισορροπία των χώρων.
‘’Η αρχιτεκτονική είναι πάνω απ’ όλα μία πνευματική διαδικασία’’ τονίζει πολύ σωστά ο Luis Kahn. Και ίσως αυτή η φράση του Κahn να θέλει να συμπληρώσει αυτό που είπε ο Αριστοτέλης :’’να γνωρίζεις τας αιτίας των ποιουμένων’’, να γνωρίζεις δηλαδή τον άνθρωπο και τις ανάγκες του. Δημιουργούμε κτίρια, δημόσια ή ιδιωτικά, πάντα για τον άνθρωπο. Ακούγεται τόσο απλό αλλά ταυτόχρονα εμπεριέχει τόση μεγάλη ουσία. Γνώριζε τις ανάγκες του ανθρώπου, τις συνήθειές του, τους προβληματισμούς του, τα ενδιαφέροντά του και τότε συγκεντρώνεις όσο το δυνατόν περισσότερα ερεθίσματα για να πλάσεις σαν το γλύπτη ένα έργο. Η αρχιτεκτονική είναι πνευματική και κατασκευαστική διαδικασία. Η αρμονία της συνολικής αρχιτεκτονικής σύνθεσης αποκαλύπτεται αβίαστα όταν υπάρχει ο σωστός φωτισμός, ο σωστός χρωματισμός, ή πιο συνοπτικά ο σεβασμός στο ανθρώπινο δημιούργημα. Μιλάμε για όμορφη αρχιτεκτονική λοιπόν όταν διαβάζουμε ένα αρχιτεκτόνημα ως ‘’ποίηση’’.
Σήμερα που στα μεγάλα αστικά κέντρα, το δομημένο περιβάλλον σε μεγάλο ποσοστό νοσεί γιατί υπάρχει έλλειψη κάποιου συγκεκριμένου κώδικα επικοινωνίας, σήμερα υπάρχει η ανάγκη η όμορφη και διαχρονική αρχιτεκτονική να αντιπαλέψει τόσο με διαμορφωμένες αισθητικές και κατασκευαστικές αντιλήψεις όσο με τη προσβλητική θεώρηση και απαξίωση πολλών θεμελιακών αρχών. Σε πολλές ελληνικές πόλεις διακρίνουμε μία συσσώρευση από ανόμοια και αταίριαστα πράματα. Σίγουρα μία πόλη ταυτίζεται με ένα πάζλ που χρονικά δεν έχει ολοκληρωθεί γιατί υπάρχουν κομμάτια παλιά πριν από εκατό και παραπάνω χρόνια και υπάρχουν και νέα κομμάτια που θέλουν να ενταχθούν στον ιστό της πόλης, να αποτελέσουν μέρος του συνολικού πάζλ. Αυτή η ‘’νέα’’ αρχιτεκτονική που χωροθετείται στη πόλη πρέπει να διαλογίζεται αρμονικά με το ‘’παλιό’’ ιστορικό ιστό, πρέπει να υπάρχει μία δυναμική ισορροπία, μία άριστη συνύπαρξη των δύο ετερογενών στοιχείων. Θα ήταν πραγματικά αξιέπαινο αν στη πόλη μας αξιοποιούσαμε τα ‘’αστικά κενά’’, τους ‘’ενδιάμεσους υποβαθμισμένους χώρους’’. Θα ήταν ευχής έργο αν στο επίκεντρο της δημοτικής αρχής έμπαινε ως στόχος η συντήρηση των πεζοδρομίων και το κλάδεμα των δέντρων. Διότι στο μεγαλύτερο ποσοστό τα πεζοδρόμια της πόλης μας είναι κατεστραμμένα. Παιδιά δεν μπορούν να περπατήσουν, ηλικιωμένοι άνθρωποι τη νύχτα σκοντάφτουν με κίνδυνο τη ζωή τους, μητέρες με τα καροτσάκια με τα μωρά υποφέρουν και δυσκολεύονται. Ο δημόσιος χώρος οφείλει κι αυτός με τη σειρά του να είναι ανθρώπινος, προσβάσιμος και λειτουργικός. Ειδικότερα στις μέρες μας που η δημοτική αρχή αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα λόγω της γενικότερης οικονομικής κρίσης, το βάρος θα έπρεπε να στραφεί σε απλές ήπιες σαν μικρό-‘’χειρουργικές επεμβάσεις’’ για τη πόλη μας.
‘’ Η αρχιτεκτονική συνδιαλέγεται με τη φύση και πάει να μιλήσει τη γλώσσα που κατέχει το τοπίο, με τα χρώματά του, με τις πέτρες του, με τα βουνά του και με το φώς του ήλιου του. Και συχνά διορθώνει τα λάθη που έχει κάνει το φυσικό τοπίο (κι αν έχει κάνει) και είναι σαν να μονομαχεί μαζί του, για να κερδηθεί η τελειότητα της κατασκευής και της μορφής.’’ Υποστηρίζει ο Άρης Κωνσταντινίδης. Χρέος μας είναι, όσο μπορούμε, να προσεγγίζουμε να δημιουργούμε άρτια κτίρια ακούγοντας ‘’ τη φωνή του τόπου μας’’ ακούγοντας τη ψυχή μας και δουλεύοντας με αγάπη. Και να κατανοήσουμε ότι ο άνθρωπος και το αρχιτεκτονικό έργο συνθέτουν μία οργανική και βιώσιμη ενότητα τότε παράγουμε αληθινή αρχιτεκτονική.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΘΕΟΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ
Διπλ. Αρχιτέκτων Μηχανικός
Μsc Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Π.Π.
Ελεγκτής Δόμησης
Ενεργειακός Επιθεωρητής Κτιρίων
Διευθ.γραφείου:28ης Οκτωβρίου 14, Βόλος
κινητό τηλ. 6973388361 τηλ.γραφείου:2421023074
www.theoha-architect.gr ale.theo1978@gmail.com